«شب شعر» در سیزدهمین نشست خود، شامگاه دوشنبه 10 دی، با موضوع « شعر متعهد» و اجرای محمود اکرامی فر، میزبان علی محمد مودب، شاعر، پژوهشگر و مدیر عامل موسسه شهرستان ادب و مصطفی محدثی خراسانی، سردبیر وقت مجله شعر، شاعر و پژوهشگر بود.

تعهد در ذات شعر است

محدثی خراسانی در تعریف شعر متعهد گفت: تصور من با توجه به مطالعاتی که در رابطه با شعر شاعران بزرگ داشته ام این است که تعهد در ذات شعر است، همینکه شاعر از چهار چوب خودش بیرون می آید و می خواهد حسی و اندیشه ای را با دیگران در میان بگذارد. قطعا تنها بخشی از آن عظمتی که این مفاهیم در ذهن و جان شاعر دارند منتقل می شود. تعهد، در شعر تأثیر گذار و ماندگار وجود دارد.

شعر گره خوردگی عاطفه، تخیل و اندیشه در زبانی فشرده و آهنگین است

مودب در باب تعریف تعهد در شعر گفت: شاعر متعهد شاعری است که عهدی را پاس می دارد و ادبیات متعهد ادبیاتی است که بر سر عهدی کماکان هست. اولین عهد ما عهد بندگی است و هر چه هست ذیل این بندگی معنا می شود. این در جزئیات به محبت بین خالق و مخلوق تبدیل می شود و باید شرایط این محبت را رعایت کنیم. مأموریت اصلی شعر عشق است و در شکل های مختلف به دنبال عشق است.

محدثی به صحبت های مودب این نکته را اضافه کرد: شاعر وقتی از یک نگاه مشرف بر جهان نگاه کند، کاملا آن نگاه فراگیر و جریان طوفنده عشق، در کلام و احساسش جاری می شود. دکتر شفیعی کدکنی در تعریف شعر می گوید« شعر گره خوردگی عاطفه، تخیل و اندیشه در زبانی فشرده و آهنگین است.»

اکرامی فر نتیجه گیری کرد: بنابراین شعری که به عشق بین انسان و خداوند بپردازد شعر متعهد است.

مودب ادامه داد: ادبیات متعهد یادآواری عهدهاست. عهد منِ شاعر نسبت به خودم ،نسبت به مردم و نسبت به خدا که صورت های مختلف عشق است.

وی در مثالی برای شاعر متعهد از فردوسی نام برد و به ابیات ابتدایی شاهنامه اشاره کرد.

محدثی خراسانی افزود: وقتی به دورنمای شاهنامه نگاه می کنیم، می بینیم نهایتا فردوسی در حال روحیه دادن به مخاطب خود است.

مأموریت شاعر احیاگری است نه تخریب

مودب در نقد مطالب غیر واقع در فضای مجازی گفت: شاعر نباید خودش و وطنش را تخریب کند، الان به مدد فضای مجازی ما دائم در حال خود تخریبی هستیم. مأموریت شاعر احیاگری است نه تخریب.

آیا شعر متعهد داریم یا شاعر متعهد؟

محدثی خراسانی پاسخ داد : در اشعار ناب هیچ چیزی قابل تفکیک نیست. یک ترکیب به شدت منسجم و یکپارچه دارند. حتی قالب را نمی شود از شعر جدا کرد. تعهد نیز جزء عناصر در هم تنیده و یکپارچه شده ی این شکوهی است که ما با آن مواجهیم. قطعا نمی شود تعهد را به شعر تزریق کرد.

مودب گفت: شعر متعهد فراموش نمی کند که مأموریتش پیگیری عشق است. فرق بین ادبیات متعهد با ادبیاتی که صرفا طبقاتی نگاه می کند اینجا مشخص می شود چون در جایی تماما نفرت است و دیگر چیزی برای دوست داشتن ندارد.

در مسئله مرزهای جغرافیایی و هویتی نباید کوتاه بیاییم

آیا می شود گفت شعر متعهد شعری است که به ارزش های انسانی متعهد است؟

محدثی پاسخ داد: من با اینکه بگوییم شعر به چیزی متعهد است مخالفم. شعر نمی تواند متعهد به چیزی باشد. وقتی اینطور بگوییم یعنی این شعر از قبل از سروده شدن قصد کرده که به نیت تعهد به موضوعی سروده شود.

مودب بیان کرد: ما باید دایره تعهد را مدام گسترش دهیم و بتوانیم با جریانات مختلف دست بدهیم، با کسی همدلی با کسی همراه و با دیگری هم نوع. من ممکن است با شما هم نظر نباشم اما سر مرزهای جغرافیایی و هویتی نباید کوتاه بیاییم.

 فکر ایرانی در حوزه تولید محتوا در حال از بین رفتن است

مودب در نقد کم شدن آثار تألیفی گفت: طبیعت بازار نشر جوری شده که ترجمه جای فکر کردن را گرفته است. نتیجه آن این است که فکر بومی تولید نمی شود و ما مرزهای هویتی خودمان را از دست می دهیم. فکر ایرانی در حوزه تولید محتوا در حال از بین رفتن است. شعر متعهد اول از همه متعهد به کلمات است.ما باید زبان خود را حفظ کنیم. دردمندانه می گویم همین الان چند فیلمی که روی اکران است از اسامی آمریکایی برای نام گذاری استفاده کرده اند. این غفلت از خانه است.

محدثی خراسانی افزود: شعر ثروت و هنر ملی ماست زیرا تنها هنری است که ابزارش با تمام مردم در ارتباط است و نوع برتر زبانی است که مردم به آن مکالمه می کنند. بنابراین در حفظ فرهنگ ملی بسیار تأثیرگذار است.

رسانه ها قدر این ادبیات را در تولید محتوا بدانند

آیا شعر متعهد جریان ساز است؟

مدیر عامل موسسه شهرستان ادب پاسخ داد: قطعا همین طور است. ایران و ایرانی به شعر شناخته می شود. شعر فردوسی نماد شعر متعهد است و باید قدر آن را بدانیم مخصوصا وقتی می بینیم همین الان درخت کریسمس در حال خرید و فروش است. رسانه ها باید قدر این ادبیات را بدانند و در حوزه صنایع فرهنگی و تولید معنا بر روی آن کار کنند.

برنامه با خواندن اشعاری از مهمانان برنامه به پایان رسید.

مجله ادبی «شب شعر» به تهیه کنندگی کوروش انصاری، هر دوشنبه شب در حوزه ادبیات، ساعت 23 روی انتن شبکه 4 می رود.