فیلم ایدئولوژیک لزوما فیلم سیاسی نیست

«شب سینما» در هفدهمین نشست خود،شامگاه چهارشنبه 10 بهمن، با موضوع «سینما و ایدئولوژی» و اجرای سید حسن حسینی میزبان روبرت صافاریان، منتقد فیلم و مستند ساز بود.

ایدئولوژی مجموعه ای از اعتقادات و ارزش ها

صافاریان در ابتدا به تعریف ایدئولوژی پرداخت: ایدئولوژی مجموعه ای از اعتقادات یا باورها و ارزش هایی است که انسجام دارند و در مواردی ممکن است تناقض داشته باشند. ایدئولوژی صرفا توصیفی نیست بلکه می خواهد نتیجه گیری کند که انسان چه کاری باید انجام دهد، به ارزش های خاصی باور دارد و معتقد است آدم ها باید مطابق آن ارزش ها عمل کنند. به طور کلی معتقد به تغییر یا حفظ وضعیت موجود است و به نوعی به سیاست و مبارزه اجتماعی ارتباط پیدا می کند. بعضی ایدئولوژی ها مثل نظام سرمایه داری مشهورتر هستند و بعضی مثل پدر سالاری و نژاد پرستی کوچک تر هستند.
فیلم ایدئولوژیک لزوما فیلم سیاسی نیست
صافاریان در مورد تفاوت فیلم ایدئولوژیک و سیاسی توضیح داد: ما وقتی از فیلم ایدئولوژیک صحبت می کنیم لزوما منظور فیلم سیاسی نیست. مثلا کارتون های دیزنی بسیار ایدئولوژیک هستند. فیلم سیاسی محدودتر است و موضوعش مستقیما سیاست می باشد. در صورتیکه هر فیلمی را می توان با نگاه ایدئولوژیک تحلیل کرد.
وی با توصیفی از سینمای شوروی و اشاره به نوآوری های آن ادامه داد: چیزهای خیلی نو بعد از مدتی اصالت اولیه خود را از دست می دهند اما فکری پشت این نوآوری های فورمالِ انقلابی و رادیکال هست که برای خودِ فورم مضمون ایدئولوژیک قائل است.  
 صافاریان سینمای ایدئولوژیک را اینطور تعریف کرد: ما دو تعریف از سینمای سیاسی ایدئولوژیک داریم. یک نوع سینمایی که تکیه اش روی این است  که  فیلم باید با توده های وسیعی ارتباط برقرار کند و سینمای آمریکا برای این نوع مطلوب است. نوع دیگر کسانی هستند که در بحث زیبایی شناسی می خواهند انقلابی کنند.
صافاریان در مورد زیبایی شناسی فیلم های دوره استالین گفت: هدف آن فیلم ها تحکیم نظام انقلابی آن دوران بود و برای مخاطب خودش کارکرد داشته است. از دید هنری دیگر نمی توان ارزشی برای این فیلم ها قائل شد.
وی در مورد فورم رادیکال که کومولی به آن اشاره دارد گفت: من معتقدم این بحث دغدغه ی روشن فکرانی است که در مورد سینما می اندیشند و گاهی مجالی برای عمل به این افکار می یابند. اگر منظور ترویج یک ایدئولوژی در توده های وسیع باشد، این نوع فیلم ها خیلی کاربردی ندارد و بیشتر انقلابی در زیبایی شناسی هستند.
پشت روایت ها هم می تواند معنای ایدئولوژیک باشد
صافاریان در مورد روایت در فیلم ها بیان کرد: پشت روایت ها هم می تواند معنای ایدئولوژیک باشد. مثلا در روایت کلاسیک هالیوودی، ما تقریبا همیشه به تمام انگیزه های کاراکترها آگاهی داریم، در واقع ما با دنیایی مواجهیم که در آن همه چیز قابل شناخت هست و این خیلی محدود است.  
«شب سینما» پنجمین شب از « شب های هنر» با محوریت بررسی مفاهیم تخصصی سینما و نقد آن ها ، به تهیه کنندگی سلمان وکیلی ،هر چهار شنبه شب ساعت 23 به صورت زنده از شبکه چهار سیما پخش می شود.