روایت «چرخ» از دستاوردهای دانشجویان در تاریخ علم داستان حرفه‌ای شدن دانشگاه‌ها و دانشجوها

تاریخ انتشار: دو شنبه 18 آذر 1398
شصت‌ودومین قسمت «چرخ» در فصل ششم به گفت‌وگویی درباره‌ی رابطه‌ی دانشجویان و علم اختصاص داشت. در «میز علم» برنامه‌ی یکشنبه 18 مهر، حسین فروتن به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان دکتر امیرمحمد گمینی، عضو هیئت علمی پژوهشکده‌ی تاریخ علم دانشگاه تهران بود.
تعداد بازدید: 261

گمینی صحبت‌هایش را با تشریح قدمت دانشجوبودن با تعریف فعلی آغاز کرد: «دانشجویی به شکل جدید خیلی جدید است. دانشجو بودن حتی در قرن بیستم هم تغییر و تحولات زیادی داشته است. دانشجو در نیمه‌ی قرن بیستم، پس از جنگ جهانی دوم یک شکل دارد و قبل از آن، شکل دیگری. اما اگر بخواهیم به خیلی قدیم برویم. همیشه مدارس وجود داشته‌اند. به‌طور مثال مدارس نظامیه فعالیت می‌کردند و طلابی در آن درس می‌خواندند. دروس اصلی این مدارس دینی بوده اما دروسی مانند ریاضی، نجوم و ... هم حتی در این مدارس آموزش داده می‌شده. نسخه‌های خطی از آموزش دروس علمی وجود دارد که در این نظامیه‌ها رونویسی شده است. در دوره‌ی اسلامی و تاریخ ایران مرسوم نبوده که آدم‌ها علوم غیردینی را در مدارس بخوانند. معمولا کتاب و استادی را پیدا می‌کردند و با همدیگر به‌طور مثال هندسه اقلیدسی می‌خواندند. مراکزی مانند رصدخانه‌ی مراغه چنین نقشی را بازی می‌کردند که فقط به علوم دینی اختصاص نداشتند.»

علوم دینی، علوم غیردینی
دکتر گمینی درباره‌ی سرگذشت دانشگاه‌های اروپا در طول تاریخ گفت: «از قرن 17 دروس غیردینی در مراکزی مانند کمبریج وجود داشته اما در این دانشگاه‌ها دروسی مانند حقوق به معنای فقه وجود داشته است. الهیات، وکالت و ... هم همین‌طور. ما در ایران زمانی مراکزی مانند رصدخانه‌‌ها داشتیم که فقط برای کار پژوهشی و آموزشی علوم غیردینی بوده و چنین مراکزی در قرون میانه‌ی اروپا وجود نداشته است. زمانی هم در یونان آکادمی‌هایی وجود داشته که افلاطون تاسیس کرده و در سردر آنها نوشته شده بود اگر هندسه نمی‌‌دانید، داخل نیایید! یعنی علوم غیردینی مهم بوده است. البته در یونان علم به‌نوعی دین بوده است. فعالیت علمی برای آنها نوعی عبادت محسوب می‌شده است. ما در اسلام هم این مفهوم را برای علوم غیردینی هم به کار می‌بریم. در واقع از نگاه ما تعلیم و تعلم علوم غیردینی هم عبادت است.»

تاریخچه نمره‌ و کارنامه در دانشگاه‌!
عضو هیئت علمی پژوهشکده‌ی تاریخ علم دانشگاه تهران درباره‌ی تفاوت‌های دانشجو بودن در روزگار قدیم و امروز بیان کرد: «دانشگاه زمانی فقط مرکزی برای تولید علم، علوم پایه و انسانی بود و کم‌کم مهندس‌ها به دانشگاه آمدند تا تولید ثروت را آموزش بدهند. در واقع پلی‌تکنیک‌ها تاسیس شدند. به‌طور مثال پلی‌تکنیک پاریس در قرن 19 با دانشگاه پاریس که قدمت خیلی قدیمی‌تری دارد، تفاوت‌های زیادی دارند. به دلیل همین تغییرات هجوم آدم‌های علاقه‌مند به ثروت به سمت دانشگاه اتفاق می‌افتد. اینجا وقتی سوال علم بهتر است یا ثروت مطرح می‌شود، گفته می‌شود که علم چیزی است که با آن می‌توان ثروت تولید کرد. در نتیجه آدم‌ها هجوم می‌آورند که در دانشگاه تحصیل کنند، برای اینکه بتوانند شغل بهتری به دست بیاورند و درآمد بالاتری داشته باشند. در نتیجه مفهوم نمره و کارنامه از این رقابت به‌وجود می‌آید و کم‌کم نظم در این امور اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.»

داستان عجیب پرتقالی که فاسد نمی‌شود!
دکتر گمینی در بخش پایانی صحبت‌هایش به موضوع معیار بودن دانشگاه برای تشخیص مفاهیم و گفته‌های علمی و شبه‌علمی اشاره کرد: «اینکه بیرون از دانشگاه چه اتفاقات غیرعلمی‌ای می‌افتد، به دانشگاه ارتباط ندارد اما گاهی در دانشگاه مقالاتی نوشته می‌شود که بی‌ارزش است یا تقلب‌های علمی اتفاق می‌افتد. باید دید چطوری می‌توان دن‌کیشوت‌های علم در خارج از دانشگاه را گرفت؟ کسانی که ادعای نظریه‌های علمی بسیار بدیع و جدید می‌کنند ولی تحصیلات دانشگاهی دارند و نه خودشان را وارد بازی آکادمی می‌کنند. این آدم‌ها معمولا خودشان را از انتقاد مصون می‌دانند. گاهی سر و کله‌ی این آدم‌ها از برنامه‌ی صبح تلویزیون پیدا می‌شود که ادعا می‌کند من کشف کرده‌ام که اگر یک میوه را دو نیم کنیم، یکی را بگذاریم در ظرفی که حرف‌های خوب نوشته شده و دیگری را در ظرفی که حرف‌های بد روی آن هست، نیمه‌ی اول فاسد می‌شود و نیمه‌ی دوم نه! حرف‌هایی که پرت بودن آن برای آدم‌های اهل علم مشخص است. این حاصل حرف‌ها و تحقیقات خارج از دانشگاه است.» در بخش دیگری از شصت‌ودومین قسمت «چرخ» هم گزارش مستندی از موزه‌ی تنوع زیستی پردیسان و روایت‌هایی از مهم‌ترین خبرهای علمی این روزها روی آنتن رفت.
«چرخ» به تهیه کنندگی الهه بهبودی روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت 19 به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود.

دسته بندی :

ارسال دیدگاه


ارسال

جهت مشاهده دیدگاه های کاربران کلیک نمایید

دیدگاه ها