معاون هماهنگ کننده ارتش با حضور در برنامه تلویزیونی«48» از جزئیات عملیات‌های دریایی ارتش در روزهای دفاع مقدس سخن گفت؛ عملیات‌هایی که اقتصاد ایران را از چالش و قحطی بزرگ نجات داد.

مجموعه تلویزیونی «48» ویژه برنامه رسانه ملی در هفته دفاع مقدس است که هرشب از ساعت 23 با اجرای مسعود ده‌نمکی روی آنتن شبکه 4 می‌رود. مهمان شب گذشته این برنامه دریادار حبیب‌الله سیاری معاون هماهنگ کننده ارتش بود. او درباره وضعیت نیروی دریایی ارتش در روزهای دفاع مقدس صحبت کرد.

سیاری در ابتدای صحبت‌های خود به مقایسه بین نیروی دریایی ایران و عراق پرداخت و گفت: به نظرم بسیار خوب است که بین توانایی دریایی دو کشور، مقایسه‌ای داشته باشیم چرا که بعضی‌ها دشمن را ضعیف قلمداد می‌کنند و نتیجه آن این سوال است که چرا در برابر یک دشمن ضعیف، 8 سال جنگدیم؟ در پاسخ باید گفت که اصلا این‌گونه نیست و دشمن تا دندان مسلح بود و همه چیز را برای ورود به جنگ، پیش‌بینی کرده بود. در مورد تجهیزات دریایی دو کشور باید بگویم که تجهیزات کشور ما غربی بود و تجهیزات دریایی عراقی‌ها متعلق به شرق و شوروی بود. البته ما در بخش نیروی دریایی از دشمن قوی‌تر بودیم چرا که ما 2هزار کیلومتر ساحل داشتیم در حالی که دشمن نهایتا 30-40 کیلومتر ساحل در دهانه فاو داشت. در حقیقت باید گفت که یکی از اهداف فرعی دشمن برای حمله به ایران و تصرف خوزستان، تسلط بر جزایر و ساحل‌های ایران بود تا بتواند دسترسی خوبی به دریا و آب‌های آزاد داشته باشد.

وی ادامه داد: ما در نیروی دریایی خود، ناوگروه، ناوشکن، ناوهای پشتیبانی سنگین و هوا ناو داشتیم در حالی که دشمن هیچ کدام از این تجهیزات را نداشت. در مقابل به همان اندازه که ما تیپ ناوهای موشک‌انداز، هواپیما، تکاور و تفنگدار دریایی داشتیم، عراقی‌ها نیز این تجهیزات و منابع انسانی را داشتند. نکته اصلی این‌جا بود که ما علیرغم برتری تجهیزاتی در دریا، به طور کامل نمی‌توانستیم از آنان استفاده کنیم چرا که در شمال خلیج‌فارس محدودیت مکانی وجود داشت. باید دقت داشت که تکیه اصلی جمهوری اسلامی برای مقابله دریایی با دشمن در محدوده جزیره خارک بود و بسیاری از تیپ‌های موشک‌انداز، هواپیما و تکاوران ما در این منطقه مستقر بودند که خود محدودیت‌هایی را به همراه داشت. در حقیقت، زمانی که به میدان جنگ می‌رفتیم به دلیل محدودیت مکانی در شمال خلیج‌فارس، مساوی با عراقی‌ها بودیم و هر تجهیزاتی که ما داشتیم، آنان نیز داشتند. ما به دلیل محدودیت محیط نمی‌توانستیم که از امکانات برتری‌ساز خود استفاده نماییم.

سیاری در پاسخ به سوال مجری برنامه درباره نحوه ورود عراق به جنگ دریایی با ایران گفت: عراق در فروردین سال 1359 رزمایش دریایی گسترده‌ای در خلیج‌فارس داشت. البته ما فعالیت‌های آنان را صد می‌کردیم تا بفهمیم که می‌خواهند چه کاری انجام بدهند. آنان با برگزاری این رزمایش قصد داشتند که ما را از شمال خلیج‌فارس بیرون کنند و بر آن منطقه تسلط پیدا کنند. آنان تلاش می‌کردند تا جزیره آبادان را در دست بگیرند و ضمن تسلط بر تمام سواحل این منطقه، محدوده تسلط خود را تا خور موسی گسترش دهند. در حقیقت، عمده هدف آنان این بود که با تسلط بر دریا، برای ما محدودیت ایجاد کنند و برتری نفری را از آن خود کنند. دقت کنید که تسلط بر دریا به معنی سلطه بر تمام منابع و منافع دریایی حاصل از آن بود.

او اضافه کرد: در نیروی دریایی، تجهیزات حرف اول را می‌زند و نقش بسیار اساسی دارد. اگر تجهیزات مناسب نداشته باشید نمی‌توانید در عرصه دریا به خوبی عمل کنید. بر همین اساس، تجهیزاتی که تا سال 55 و 56 تحویل نیروی دریایی ایران شده بود، تجهیزاتی غربی با فناوری بالا و البته همراه با مستشار بود. بدین معنی که مغز نرم‌افزاری، تعمیرات و فعالیت مهندسی این تجهیزات تماما به دست مستشاران خارجی انجام می‌شد علاوه بر این، تمامی افسران دریایی ما به جز مواردی اندک، در کشورهایی نظیر ترکیه، هند، پاکستان، آلمان، آمریکا و ... آموزش می‌دیدند و فارغ‌التحصیل می‌شدند. ما در آن زمان، هیچ دانشگاه دریایی نداشتیم و برای اولین بار در سال 1360 به فرمان امام خمینی رحمت‌الله علیه اولین دانشگاه دریایی در نوشهر به راه افتاد.

معاون هماهنگ‌کننده ارتش جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر واکنش نیروی دریایی ایران نسبت به رزمایش عراقی‌ها گفت: بعد از رزمایش عراقی‌ها که در فروردین ماه سال 1359 انجام شد، در تابستان همان سال نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی طرح ذوالفقار را آماده کرد و برنامه حمله به منابع و منافع دشمن را در دستور کار خود قرار داد تا اگر دشمن به کشور حمله کرد، نیروی دریایی بتواند با اقدامی مناسب و به موقع علیه آنان اقدام کند که البته همین اتفاق هم رخ داد. آنان با برگزاری رزمایش در خلیج‌فارس به دنبال سیادت بر آب‌های این منطقه بودند و در طرف مقابل فکر می‌کردند که بعد از اخراج مستشاران از ایران در جریان پیروزی انقلاب اسلامی،‌ ما توانایی بهره‌برداری از تجهیزات موجود را نداریم و نمی‌توانیم از آنان استفاده کنیم.

وی افزود: در این رزمایش آنان تلاش کردند تا با نمایش ناو تیپ‌های موشک‌انداز، خودی نشان بدهند و حضورشان را در این منطقه تثبیت کنند اما آن‌چه که رخ داد چیزی فراتر از انتظار آنان بود. در همین زمان بود که ما با راه‌اندازی طرح ذوالفقار آمادگی خود برای حضور در دریا را به رخ کشیدیم. در حقیقت، علیرغم این که دشمن فکر می‌کرد ما توانایی استفاده از تجهیزات دشمن را نداریم اما جوانان خوب ما با فرمان امام خمینی پای کار آمدند و همه چیز را آماده کردند خاطرم هست که ما 48 ساعت قبل از آغاز رسمی جنگ عراق علیه ایران، اتاق جنگ دریایی را در بوشهر تشکیل داده بودیم و آن کاملا آماده بود. بر همین اساس ناوهای ما به صورت کامل وارد عرصه دریا شدند تا توانایی‌های خود را به دشمن نشان بدهند. ناوهای موشک‌انداز ما در عرصه دریا موضع گرفتند تا بتوانند در مقابل حملات دریایی و هوایی دشمن واکنش نشان بدهند. جالب است بدانید همان طور که نیروی هوایی ما در روز دوم جنگ با بلند کردن 140 هواپیما توانایی خود را نشان داد، نیروی دریایی نیز با طرح ذوالفقار و انجام موفقیت‌آمیز عملیات مروارید، درس بزرگی را به نیروی دریایی دشمن داد.

دریادار سیاری در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا بعد از خروج مستشاران تجهیزات دریایی ما کاملا از مدار خارج شده بود یا خیر، گفت: باید بگویم که تا مدتی تمام این تجهیزات بلااستفاده مانده بود. از زمان پیروزی انقلاب تا فروردین سال 1359. کسی به این فکر نیفتاده بود که برود و این تجهیزات را راه بیندازد اما در فروردین ماه سال 59 تصمیم گرفتیم که روی پای خود بایستیم و این تجهیزات را راه بیندازیم. تمام متخصصین و تحصیل‌کرده‌های کشور پای کار آمدند و در مدت زمانی کمتر از آن‌چه که خود مستشاران فکر می‌کردند، تمام تجهیزات آماده و راه‌اندازی شد.

وی ضمن اشاره به عملیات مروارید گفت: در طرح ذوالفقار و عملیات مروارید، طرحی را پیاده کردیم که براساس آن قرار بود تا چند هدف بسیار مهم دنبال شود. هدف اول از بین بردن نیروهای انسانی دشمن در دریا بود. هدف دوم منهدم کردن پایگاه‌های نفت عراق بود. این هدف بسیار مهم بود چرا که اگر از بین می‌رفت، اقتصاد دشمن به صورت کلی خوابیده بود و به حیاتی‌ترین بخش آنان ضربه زده بودیم. در نهایت، هدف سوم نیز محاصره دریایی عراق بود. بدین معنی که دیگر هیچ کالایی از طریق بندرهای صادراتی عراق یعنی ام‌القصر، بصره و فاو وارد و صادر نمی‌شد. برای رسیدن به این هدف از همان روز اول خط قرمزی را در خلیج‌فارس تعریف کردیم و گفتیم که شمال این خط که نزدیک به مرزهای ما است، منطقه جنگی است و هر کس وارد آن بشود مورد اصابت قرار خواهد گرفت. در مرحله بعد جزئیات عملیات را تعریف کردیم. عملیات مروارید که ماحصل این طرح بود در روز 10 آبان آغاز شد و 3 مرحله داشت. در مرحله اول که شهید صفری نام‌ داشت، ضمن مقابله به دشمن باید سکوهای نفتی آنان محاصره می‌شد و تسلط نسبی بر دشمن ایجاد می‌شد. در مرحله دوم از این عملیات که اشکان نام داشت باید سکوها مورد محاصره کامل قرار می‌گرفت و بمباران آن آغاز می‌شد. هم‌چنین در بخش سوم از این عملیات سکوها به صورت کامل منهدم شده و تکاوران نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران بر روی آن پیاده می‌شدند.

او اضافه کرد: این عملیات به خوبی انجام گرفت و سکوها به صورت کامل منهدم شد. حجم این عملیات به گونه‌ای بود که عراقی‌ها تا آخر جنگ و حتی سال‌هایی بعد از آن قابلیت استفاده از سکوهای نفتی البکر و الامیه را نداشتند. نتیجه مبارزه در این منطقه این‌گونه شد که ما توانستیم چیزی حدود دو سوم از ناوهای موشک‌انداز دشمن را از بین ببریم و به همین واسطه، بخش اعظمی از توانایی دریایی دشمن از بین رفت. هم‌چنین مابقی ناوهای باقی‌مانده نیز به سمت جزیره ام‌القصر رفت که در آن منطقه نیز توسط نیروی دریایی ما محاصره شد. این عملیات باعث شد تا تسلط ایران بر شمال خلیج‌فارس بر همگان اثبات شود و علاوه بر این، صادرات نفت عراق و صادرات و واردات کالاهای اساسی آن دچار اختلال شدیدی شد. البته بسیاری از کشورهای همسایه به آنان کمک می‌کردند. هر تجهیزاتی که از بین می‌رفت یا یک تجهیزات نو دیگری جایگزین می‌شد. جالب است بدانید که بیش از 2 میلیون دلار تجهیزات نظامی وارد عراق شد اما در این میان یک سوال اساسی وجود دارد و آن هم این است که با توجه به تسلط ایران بر بنادر ام‌القصر، بصره و فاو که شریان حیاتی صادارت و واردات کالا در عراق به حساب می‌آمد، ورود این تجهیزات چگونه شکل می‌گرفت؟ آنان برای حل این موضوع، طرحی شبیه به طرح ایرانیان را پیشنهاد دادند و آن هم این بود که بیایند و محل صادرات نفت ایران و بندر اصلی کشور برای واردات کالاهای اساسی مردم را از بین ببرند. دقت کنید که شریان حیاتی صادرات نفت ایران، جزیره خارک بود و اگر آن جزیره از بین می‌رفت، اقتصاد کشور با مشکلات بسیاری درگیر می‌شد. هم‌چنین اگر بندر امام مورد حمله قرار می‌گرفت، ورود و خروج کالاهای اساسی مردم قطع می‌شد و قحطی کشور را فرا می‌گرفت. برای انجام این عملیات بزرگ از سوی عراقی‌ها بقیه کشورها نیز با او همکاری کردند. شرقی‌ها هواپیماهای سوخو، میگ و انواع موشک ساحل به دریا را در اختیارشان قرار دادند، اواکس‌های آمریکایی، اطلاعات عملیات را تامین می‌کرد و هزینه عملیات را نیز کشورهای عربی می‌دادند. باید اشاره کرد که در این‌جا بود که ارزش و اهمیت نیروی دریایی ارتش ایران روشن شد. حتی فرمانده کل قوا در جایی فرمودند که ارتش دریایی ایران در جایی خود را نشان داد که توانست با حفاظت از صادرات نفت و واردات کالاهای اساسی، اقتصاد کشور را حفاظت نماید.

دریادار سیاری تصریح کرد: هم‌چنین در مورد بندر امام و واردات کالاهای اساسی از طریق این بندر، اقدامات خاصی اندیشیده شد. جالب است بدانید که بسیاری از کشتی‌های خارجی که وارد منطقه می‌شدند فقط تا بوشهر می‌آمدند و بعد از آن، خدمه و کارکنانش پیاده شده و قبول نمی‌کردند که وارد منطقه شوند و به همین دلیل مجبور بودیم که خودمان کشتی را هدایت کنیم. در همین سال‌ها چیزی حدود 10 هزار کشتی نفت‌کش و واردات کالا به بنادر ایران آمد که همگی مورد اسکورت نیروی دریایی قرار گرفت تا اقتصاد کشور نخوابد. از این تعداد کشتی، فقط 250 کشتی مورد حمله موشکی قرار می‌گیرد که از این تعداد نیز 230 کشتی نجات پیدا کرده و تنها 20 کشتی دچار آسیب کلی شد. رهبری در صحبت‌های خود گفتند که برای مردم بگویید که یکی ازنتایج عملیات‌های دریایی این بود که اقتصاد کشور سرپا ماند. ما با استفاده از ضدموشک‌ها، هواپیماها و تیرباران در برابر موشک‌های دشمن حفاظت کردیم. حال باید بدانید که از سال 1387 تا به امروز 4500 کشتی را از خلیج عدن در برابر دزدان دریایی مورد اسکورت قرار دادیم تا اقتصاد کشور زنده بماند.

این فرمانده ارتش ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر رمز موفقیت این پیروزی‌ها گفت: تنها رمز موفقیت ما عشق و علاقه جوانانی بود که پای کار انقلاب اسلامی آمدند. اعتقاد، انقلابی‌بودن، شهادت‌طلبی و ایثارگری دلیلی بود تا بتوانیم در جنگی که از هر نظر نامساوی بودیم را با پیروزی پشت سر بگذاریم. البته از سال 1365 به بعد نیز نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به کمک ما آمد و با استفاده از قایق‌های تندرو توانایی‌های ما در اسکورت کشتی‌ها چند برابر شد.

این فرمانده ارتش ایران در بخش پایانی صحبت‌های خود ضمن اشاره به یک جمله تاثیرگذار آیت‌الله خامنه‌ای که منجر به ساخت ناو به دست محققین داخلی شد، گفت: در سال 1377 یکی از کشورهای شمالی ما درخواست برگزاری رزمایش نظامی در دریای خزر را داد. در آن زمان ما هیچ ناو یا ناوچه‌ای در دریای خزر نداشتیم و شاید آنان با علم به این موضوع برای تحقیر کردن ما این درخواست را داده بودند. این ماجرا به مقام معظم رهبری گفتیم و ایشان فرمودند که برای این که از این تحقیر بیرون بیایید چند ناو را از طریق دریای سیاه به خزر برسانید. وقتی برای انجام این کار پیش رفتیم همان کشور دعوت‌کننده یکی از کانال‌ها را که در تسلط خود بود به روی ما بست و اجازه نداد تا ما وارد شویم که البته باز هم می‌خواست ما را تحقیر کند. خبر را مجددا به گوش آقا رساندیم. ایشان جمله مهمی را خطاب به ما فرمودند و آن هم این بود که غیرت دارید، همت هم دارید پس بروید و خودتان این ناو را در دریای خزر بسازید تا در رزمایش بعدی از تحقیر بیرون بیایید. همین جمله ایشان، سرآغاز تحولی بنیادین شد و در سال 1382، اولین ناو ایرانی به دست محققین داخلی در دانشگاه نوشهر ساخته شد. این کار به صورت 3 ساله تکرار شد و در سال‌های 85، 88، 91 و 95 نیز ناوهای بعدی ساخته شد.